Vaccinatie tegen COVID-19: vraag en antwoord
- Iedereen die in België gedomicilieerd is en 18 jaar is of ouder, kan zich in België laten vaccineren.
- Voor bepaalde moeilijk bereikbare groepen zal men via respectieve ngo’s te werk gaan (bv. daklozen). Die personen hebben ook een rijksregisternummer als ze Belg zijn, en een domicilieadres van hun ngo.
Je ontvangt een persoonlijke uitnodiging als je aan de beurt bent.
De procedure voor niet-Belgen die tijdelijk in België verblijven, wordt op dit moment uitgewerkt.
In principe word je gevaccineerd in het land waar je woont (een domicilie-adres hebt). De federale overheid werkt aan een procedure voor Belgen in het buitenland die geen Belgisch domicilie-adres hebben en die momenteel ook niet in België zijn. Ook de procedure voor niet-Belgen die tijdelijk in België verblijven, wordt op dit moment uitgewerkt.
Momenteel wordt in België vanaf de leeftijd van 18 gevaccineerd. Er zijn nog geen gegevens beschikbaar van vaccinatie bij kinderen. Enkele fase 3 studies liepen vanaf de leeftijd van 16 jaar en daarom kan er met het Pfizer-BioNTech-vaccin vanaf de leeftijd van 16 jaar gestart worden. Nieuwe studies lopen momenteel in jongere leeftijdsgroepen zodat we in de tweede helft van 2021 voldoende gegevens hebben om een aanbeveling te kunnen maken over vaccinatie bij kinderen.
De Hoge Gezondheidsraad beveelt sterk aan dat zwangere vrouwen zich laten vaccineren, ongeacht wanneer tijdens de zwangerschap. Zwangere vrouwen die besmet raken met COVID-19 lopen immers een hogere kans op ernstige ziekte en op een premature bevalling met gezondheidsrisico's voor de baby. Deze vrouwen kunnen zich vanaf 4 mei prioritair laten vaccineren met een mRNA-vaccin. De huisarts geeft zijn/haar zwangere patiënten door.
Zwangere vrouwen die al een eerste dosis AstraZeneca ontvingen, krijgen ook de tweede dosis van AstraZeneca. Ook vrouwen die zwanger worden tussen de eerste en tweede prik AstraZeneca ontvangen de tweede dosis AstraZeneca zoals gepland.
Wil je zwanger worden, ook dan wordt sterk aanbevolen om je te laten vaccineren.
- Bekijk de video waarin Isabelle Dehaene van de Vrouwenkliniek UZ Gent toelicht waarom coronavaccinatie tijdens je zwangerschap belangrijk is.
- Lees het advies van de Hoge Gezondheidsraad inzake SARS-CoV-2-vaccinatie met behulp van een boodschapper RNA-vaccin van zwangere vrouwen, vrouwen die zwanger willen worden of vrouwen die borstvoeding geven
Als je borstvoeding geeft, mag je je laten vaccineren tegen COVID-19. Je moet de borstvoeding niet onderbreken. Hoewel er geen wetenschappelijke studies zijn over de veiligheid van deze vaccins voor de zogende baby gaat men ervan uit dat deze vaccins veilig zijn omdat ze geen levend virus bevatten en omdat de vaccinonderdelen zeer snel afgebroken worden in het lichaam van de vrouw.
Vrouwen
Neen. De COVID-19-vaccinatie heeft geen effect op je vruchtbaarheid. Er is amper een overeenkomst tussen het eiwit van die uitsteekseltjes en een eiwit dat een rol speelt in de vorming van de placenta bij een prille zwangerschap (syncytine-1). Wanneer je COVID-19 doormaakt of gevaccineerd wordt, ontwikkel je antistoffen tegen de uitsteekseltjes van het coronavirus.
Vermits er dus geen overeenkomst is tussen die eiwitten, zullen de antistoffen geen effect hebben op de placenta. Mocht die overeenkomst er wel zijn, dan zouden ook banale coronavirussen, die verkoudheden veroorzaken, de vruchtbaarheid aantasten, want alle coronavirussen hebben diezelfde minimale overeenkomst. En dit wordt helemaal niet waargenomen. Er is dus geen reden tot ongerustheid.
Mannen
Er is geen enkele aanwijzing dat de coronavaccinatie een invloed heeft op de mannelijke vruchtbaarheid. Dat wordt ook niet verwacht. Dierproeven tonen alvast geen impact op de vruchtbaarheid of de spermakwaliteit.
Allergie op zich is geen contra-indicatie voor vaccinatie. Heb je ooit een onmiddellijke of ernstige allergische reactie gehad na een vorig vaccin of je had na inname van een geneesmiddel dringende medische zorg nodig? Bespreek dit dan zeker met je arts.
Je arts zal je allergieën beoordelen en je zo nodig doorverwijzen voor evaluatie door een allergoloog of voor vaccinatie in het ziekenhuis.
Heb je systemische mastocytose of erfelijk angio-oedeem (twee zeldzame, erfelijke aandoeningen)? Neem contact op met je huisarts. Die neemt de nodige acties voor jouw vaccinatie.
De vaccins zelf bevatten geen bewaarmiddelen. Het dopje van het flacon van de vaccins bestaat niet uit latex. Mensen met een latexallergie mogen dus gerust het vaccin toegediend krijgen.
- Ben je acuut ziek – bv. door een besmetting met het coronavirus - dan laat je je beter niet vaccineren. Stel je vaccinatie beter uit tot 14 dagen na genezing.
- Ben je besmet met het coronavirus, ook al heb je geen klachten? Ook dan stel je de vaccinatie beter uit tot 14 dagen na de afname van je positieve coronatest.
- Heb je een ernstige of langdurige ziekte, dan is vaccinatie tegen COVID-19 sterk aanbevolen om je te beschermen tegen ernstige complicaties als gevolg van COVID-19. Een chronische aandoening vormt geen contra-indicatie voor de COVID-19-vaccinatie.
- Bij koorts boven 38°C wordt vaccinatie (ook met andere vaccins) uitgesteld totdat de koorts afgenomen is.
- Bij twijfel vraag je best raad aan je (huis)arts.
Behoor je tot een risicogroep, dan kom je aan de beurt samen met de leeftijdsgroep 69-65 jaar. Nadien wordt deze groep met risicopatiënten volledig en prioritair afgewerkt. Momenteel schat men in dat dat ongeveer in april 2021 zal zijn.
Wanneer het jouw beurt is, zal je een uitnodiging tot vaccinatie ontvangen. De vaccinatie zelf zal doorgaan in een vaccinatiecentrum in jouw buurt.
Lees hier meer over de prioritaire vaccinatie voor risicopatiënten
Er is een lijst met aandoeningen tot stand gekomen op basis van een advies van de Hoge Gezondheidsraad voor het prioriteren van subgroepen van patiënten jonger dan 65 jaar voor vaccinatie tegen SARS-CoV-2. Dat advies is gebaseerd op Belgische en internationale studies. Die studies bekeken welke personen met onderliggende aandoeningen een verhoogde kans hebben op een ziekenhuisopname of overlijden als ze met COVID-19 besmet worden.
Sommige aandoeningen die weerhouden zijn, moeten ook in een bepaalde graad aanwezig zijn.
Je kan vanaf 8 april op www.myhealthviewer.be zelf checken of je op de lijst staat van personen die wegens een aandoening prioritair gevaccineerd zullen worden.
Lees hier meer over de prioritaire vaccinatie voor risicopatiënten
Je moet zelf geen actie ondernemen om als risicopatiënt geïdentificeerd te worden. De lijst komt grotendeels automatisch tot stand. De ziekenfondsen, de artsen en de apothekers werken daarvoor samen.
De ziekenfondsen kunnen op basis van de gezondheidskosten (bv. consultaties, ingrepen, medicatie) risicopatiënten detecteren. Zo zijn al 1,2 miljoen mensen automatisch op de lijst gekomen. Ook de GMD-arts, dat is de arts die je Globaal Medisch Dossier of GMD beheert, kan via zijn elektronisch medisch dossier automatisch risicopatiënten vinden.
Een kleine minderheid van de risicopersonen is nog niet gevonden. Dat gaat over mensen die geen huisarts hebben en op geen enkele manier gezondheidskosten maken via de mutualiteit. Dat zijn bijvoorbeeld mensen met obesitas die daarvoor nog nooit een huisarts hebben geconsulteerd.
Wie een aandoening heeft die niet op de lijst staat, komt niet in aanmerking voor een vroegtijdige vaccinatie. Niemand kan personen met andere aandoeningen toevoegen aan de lijst met risicopatiënten. Ook niet als hij of zij een attest van zijn/haar specialist heeft.
Een natuurlijke infectie met het coronavirus geeft een immuniteit die slechts een aantal maanden aanhoudt. In de vaccinstudies ziet men dat er meer antistoffen (en ook geheugencellen) opgewekt worden waardoor de vaccins een betere bescherming geven dan de infectie zelf. Omdat de bescherming na het doormaken van COVID-19 ook maar enkele maanden duurt en er ondertussen herinfecties vastgesteld zijn geweest, zal vaccinatie aan mensen die COVID-19 hebben doorgemaakt aangeboden worden. Men verwacht dat de bescherming na vaccinatie langer zal duren dan na het doormaken van de ziekte. Dit wordt momenteel nog verder onderzocht.
Wie kanker heeft gehad mag zich gerust laten vaccineren.
Wie een behandeling krijgt, mag zich ook laten vaccineren: we raden wel aan om contact op te nemen met de oncoloog, behandelende arts of huisarts om het beste moment ten opzichte van de behandeling te plannen, om de werkzaamheid van het vaccin zo efficiënt mogelijk te maken.
Met de 65-plussers worden alle mensen bedoeld die ofwel vandaag al ouder zijn dan 65, of die nog 65 worden in 2021. Je geboortejaar, en niet je geboortedatum, bepaalt dus of je tot de doelgroep 65+ behoort. En dus zowel de mensen met als zonder onderliggend lijden of chronische ziekte.
Bloed, plasma en bloedplaatjes doneren is geen contra-indicatie voor coronavaccinatie.
Mag ik doneren na vaccinatie tegen COVID-19?
Informeer je voor je afspraak bij het Rode Kruis over de tussentijd die je moet respecteren tussen de vaccinatie en de bloeddonatie.
Enkel de persoonlijke assistenten die tewerkgesteld zijn met een arbeidscontract of takenovereenkomst in het kader van een persoonlijke-assistentiebudget (PAB) of persoonsvolgend budget (PVB), kwamen in aanmerking om prioritair te worden gevaccineerd als zorgprofessional.
Andere persoonlijke assistenten of mantelzorgers worden gevaccineerd wanneer hun leeftijdscategorie aan de beurt komt.
Hoewel geen enkele medische handeling volledig vrij is van risico of ongemak, heeft vaccinatie veel meer voordelen dan nadelen. Ook als je niet tot een risicogroep behoort is je laten vaccineren het beste plan.
- Minder risico op ernstige ziekte door COVID-19. Een besmetting met COVID-19 kan erg gevaarlijk zijn, sommige mensen hebben zelfs intensieve zorg nodig. Ook gezonde, jonge mensen kunnen ernstig ziek worden van het virus en langdurige klachten oplopen, zoals longschade of een lange periode van vermoeidheid. Coronavaccinatie beschermt je voor 100% tegen ernstige vormen van COVID-19. Lees meer over de werkzaamheid van de vaccins.
- Je bent minder besmettelijk. De eerste gegevens wijzen op een verminderde virale lading bij gevaccineerden wanneer ze met COVID-19 in aanraking komen. Ben je gevaccineerd en kom je met het virus in contact, dan ben je niet alleen zelf beter beschermd, maar zal ook je virale lading lager zijn dan als je niet gevaccineerd bent. Dat betekent dat je minder snel andere mensen kan besmetten.
- Je helpt de verspreiding van het virus (en mogelijke varianten) tegen te gaan. Voor een optimale doeltreffendheid van het vaccin bij de bevolking en het ontstaan van groepsimmuniteit, zou minstens 70% à 80% van de Belgen zich moeten laten vaccineren. Groepsimmuniteit wil zeggen dat een voldoende grote groep mensen weerstand heeft opgebouwd tegen het virus, waardoor het niet meer of nog maar zeer moeilijk kan circuleren. Zo zal het virus geen kans meer krijgen om zich massaal te verspreiden en een ernstige epidemie te veroorzaken met bijhorende lockdown maatregelen. En hoe sneller de vaccinatiegraad stijgt, hoe sneller ook de maatregelen versoepeld kunnen worden. Bovendien kan het virus zich bij groepsimmuniteit niet blijven vermenigvuldigen, waardoor nieuwe varianten minder kans krijgen.
- Je beschermt kwetsbare mensen die niet gevaccineerd kunnen worden. Als er voldoende mensen gevaccineerd zijn, zal de groepsimmuniteit ook de personen beschermen die niet gevaccineerd kunnen of mogen worden zoals mensen met een ernstige allergische voorgeschiedenis op vaccins (type anafylactische reactie).
Alleen voor deze mensen is vaccinatie tegen COVID-19 niet aangewezen:
- mensen met een verleden van anafylactische shock op één van de bestanddelen van het vaccin
- mensen met een allergie voor bestanddelen van het vaccin
Het kan eventueel nodig zijn je vaccinatie tijdelijk even uit te stellen.
De nadelen van COVID-19-vaccinatie wegen niet op tegen de voordelen van vaccinatie. Je kan even na de vaccinatie last krijgen van bijwerkingen. Die klachten verdwijnen spontaan na enkele dagen. Je mag hiervoor paracetamol innemen.
- Als je ziekteverschijnselen hebt met of zonder koorts (>38°C). Je kan ingeënt worden na genezing.
- Als je een COVID-19 infectie doormaakt of positief getest bent voor COVID-19.
- Had je COVID-symptomen? Dan mag je gevaccineerd worden vanaf dag 14 na genezing.
- Had je geen COVID-symptomen? Dan mag je vanaf dag 14 na de test gevaccineerd worden.
- Als je in quarantaine zit. Vaccinatie wordt uitgesteld tot de quarantaineperiode voorbij is.
In principe is iedereen vrij om voor zichzelf te kiezen of hij/zij zich laat vaccineren of niet. De behandelend arts stelt vast dat iemand wilsonbekwaam is om de beslissing te nemen om zich te laten vaccineren. In de wet op de patiëntenrechten is er een rangregeling uitgewerkt als je zelf niet kan beslissen en je dus wilsonbekwaam bent:
- Een vertegenwoordiger die je hebt aangeduid. Je kan op voorhand een vertegenwoordiger aanduiden. Als je wilsonbekwaam wordt, beslist hij/zij in jouw plaats over medische behandelingen, zoals een vaccinatie.
- Als je geen vertegenwoordiger hebt aangesteld: een bewindvoerder.
Je krijgt een bewindvoerder toegewezen door de vrederechter als je zelf niet meer over je goederen of over je persoon kan beslissen. Als je een bewindvoerder over je persoon hebt, dan beslist hij/zij normaal over je patiëntenrechten. Hij dient hiervoor door de Vrederechter wel expliciet bevoegd te zijn gemaakt. Is dit het geval, dan kan over je vaccinatie beslissen. - Als je geen bewindvoerder hebt, dan beslissen je familieleden. Ze beslissen niet allemaal samen, maar in deze rangorde:
- je partner met wie je wettelijk of feitelijk samenwoont;
- een meerderjarig kind (indien er geen partner is of die niet wenst op te treden);
- een ouder (indien er geen meerderjarig kind is of dat niet wenst op te treden);
- je meerderjarige broers of zussen (indien er geen ouders zijn of die niet wensen op te treden).
- Als je ook geen familie hebt, dan kan de betrokken beroepsbeoefenaar, bv. je huisarts, beslissen. Hij/zij overlegt daarvoor eerst met een multidisciplinair team.
- Ook als er een conflict is tussen meerdere familieleden van dezelfde rang (bv. 2 meerderjarige kinderen) is het onmogelijk om een vertegenwoordiger aan te duiden. In dat geval kan ook de betrokken zorgverlener de nodige beslissing nemen in het belang van de patiënt. Ook hier pleegt hij multidisciplinair overleg.
- Tot slot kan de betrokken beroepsbeoefenaar ook afwijken van de beslissing genomen door de vertegenwoordiger die volgens het voorgaande cascadesysteem werd aangeduid. De betrokken beroepsbeoefenaar kan dit doen ter bescherming van je leven of wanneer het gevaar rijst dat door de beslissing je gezondheidstoestand ernstig zal worden aangetast. De betrokken beroepsbeoefenaar, bv. je huisarts, zal hiervoor wel eerst multidisciplinair moeten overleggen. Deze beslissing wordt ook steeds opgenomen in het patiëntendossier.
Als je een vertegenwoordiger hebt aangeduid en hem de uitdrukkelijke opdracht hebt gegeven een bepaalde beslissing te nemen, bv. een vaccinatie te weigeren, dan kan die beslissing niet worden ‘overruled’.
Ook als je wilsonbekwaam bent, word je zoveel mogelijk betrokken bij de beslissingen rond je gezondheid.
Naar aanleiding van een aantal meldingen van bloedstollingsstoornissen na vaccinatie, hebben enkele Europese landen beslist om de vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin tijdelijk voor te behouden voor mensen ouder dan 55 of 60 jaar. Ook in België hebben de ministers bevoegd voor Volksgezondheid beslist om het AstraZeneca-vaccin vanaf 8 april gedurende 4 weken toe te dienen vanaf de leeftijd van 56 jaar. Vanaf 24 april wordt het AstraZeneca-vaccin ingezet vanaf 41 jaar.
Het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) heeft een grondige doorlichting gedaan van de gemelde gevallen in heel Europa. De conclusie op 23 april blijft dat het AstraZeneca-vaccin een veilig en goed werkend vaccin is. De voordelen van vaccinatie wegen ruim op tegen de mogelijke risico’s van zeer zeldzame bijwerkingen.
Het EMA en zijn Veiligheidscomité (PRAC) vestigen de aandacht op een beperkt aantal meldingen over zeer zeldzame nevenwerkingen (combinatie van een verlaagd aantal bloedplaatjes met ernstige tromboses) tot 14 dagen na de toediening van het AstraZeneca-vaccin, en dit vooral bij jongere mensen, in o.a. Duitsland, Frankrijk en het VK.
Het EMA vraagt dat mensen die het vaccin hebben gekregen onmiddellijk medische hulp inroepen als ze symptomen ontwikkelen van deze zeldzame nevenwerkingen. Een snelle reactie kan immers helpen bij het herstel en kan complicaties voorkomen.
Symptomen:
- Kortademigheid
- Pijn op de borst
- Aanhoudende buikpijn
- Zwelling van een been
- Hevige of verergering van hoofdpijn of wazig zien na vaccinatie
- Kleine rode plekken, niet enkel bij de injectieplaats
Het Europees Geneesmiddelenagentschap blijft dit ook verder onderzoeken, maar is van oordeel dat de voordelen van vaccinatie momenteel veel groter zijn dan de mogelijke risico's. Het vaccin beschermt tegen zware ziekte door COVID-19, een risico dat vele malen groter is dan de risico’s op ernstige bijwerkingen door vaccinatie. België volgt de aanbeveling van het EMA en zet de vaccinatiecampagne met het AstraZeneca-vaccin verder.
Meer info
- Advies van de Hoge Gezondheidsraad: Voorlopige herverdeling vaccinatie met AstraZeneca naar aanleiding van standpunt European Medicines Agency (EMA)
- De beoordeling van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA)
- FAGG: laatste update over onderzoek naar trombo-embolische voorvallen bij het COVID-19 vaccin van AstraZeneca
- Fact-check: Het coronavaccin van AstraZeneca is veilig, met een mogelijk zeer laag risico op zeldzame bloedstollingsstoornissen
- Video met prof. Leroux over AstraZeneca
Vaccins werken door het immuunsysteem van een persoon (de natuurlijke afweer van het lichaam) te stimuleren en voor te bereiden om een bepaalde kiem te herkennen en zich tegen die kiem of infectieziekte te verdedigen. Als je dan later met het virus besmet raakt, herkent je immuunsysteem het virus en, omdat het al voorbereid is om het virus aan te vallen, beschermt het je tegen dat virus, bv. COVID-19.
Er worden momenteel verschillende vaccins getest die op een verschillende manier gemaakt worden. Ze zorgen voor verschillende manieren om de afweer tegen het virus op te bouwen.
Nee, mRNA-vaccins worden intramusculair toegediend en het mRNA wordt door een aantal menselijke cellen opgenomen. Het mRNA dringt de celkern niet binnen en zal dus niet in contact kunnen komen met het menselijk DNA. Het mRNA is een leescode voor de productie van een eiwit, het S-eiwit. De menselijke cel is in staat om die leescode te ontcijferen en heeft hiervoor geen tussenkomst van haar DNA nodig. Na ontcijferen zal de menselijke cel het S-eiwit produceren, zodat ons afweersysteem in staat is om specifiek tegen het S-eiwit antilichamen te vormen. Het mRNA verdwijnt al na een paar uur uit ons lichaam.
Neen. Het is op dit moment logistiek niet mogelijk om mensen een vaccin te laten kiezen. We zijn afhankelijk van welke vaccins er geleverd worden. Mensen laten kiezen zou de vaccinatiecampagne enorm vertragen.
De vaccins worden aangeboden aan beroepsgroepen, risicogroepen en leeftijdsgroepen in functie van de kenmerken en beschikbaarheid van de vaccins. Alle vaccins tegen COVID-19 die in België beschikbaar zijn, zijn goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) en mogen dus als veilig en voldoende werkzaam beschouwd worden om in een breed vaccinatieprogramma gebruikt te worden.
Alleen als je een adenovirus-gebaseerde gentherapie krijgt, kan er worden afgeweken van het voorziene vaccin. Alle andere redenen voor het veranderen van vaccintype worden niet aanvaard. Het heeft dus ook geen zin dat je huisarts of specialist een attest schrijft voor het vaccinatiecentrum.
Voor de meeste vaccins gaat het om een 2-dosis schema met 4 tot 12 weken interval. Krijg je het vaccin Pfizer, dan is dat bijvoorbeeld 5 weken interval, en met dat van AstraZeneca is dat 12 weken interval. Het Janssen-vaccin bestaat uit 1 dosis.
Je tweede vaccinatie zal gebeuren met hetzelfde vaccin als de eerste dosis. De vaccinatiecentra zullen voldoende vaccins van het juiste type beschikken om elke persoon een tweede dosis met hetzelfde vaccintype te kunnen geven. Alle vaccins worden met naam en lotnummer geregistreerd in Vaccinnet zodat je de juiste tweede dosis krijgt.
Je krijgt zelf ook na je eerste vaccinatie een vaccinatiekaart mee, waarop staat met welk vaccin je gevaccineerd bent en wanneer je de tweede dosis krijgt. Hou die goed bij.
Van zodra COVID-19 vaccins in Europa beschikbaar komen, is de informatie over die COVID-19 vaccins publiek beschikbaar via de website van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). Ook het FAGG publiceert systematisch informatie over o.a. de samenstelling van de beschikbare vaccins.
De bestanddelen van de vaccins zijn te vinden in de bijsluiters. De bijsluiters vind je hier. Er zit geen gelatine of kippeneiwit in de vaccins, en al helemaal geen aluminium of kwik.
Is een vaccin goedgekeurd? Ook daarna houdt het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) het vaccin, en de studies in de gaten. Net zoals dat gebeurt voor medicijnen of andere vaccins. Want ieder medicijn of vaccin kent wel bijwerkingen. De meeste zijn vaak mild of van korte duur.
Krijgt iemand na vaccinatie last van bijwerkingen die al dan niet in de bijsluiter staan vermeld? Dan kan je dit melden aan het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Experten van het FAGG evalueren die bijwerkingen. Dergelijke bevindingen worden ook wereldwijd gedeeld. Door de gegevens op grote schaal bijeen te brengen, worden eventuele signalen sneller ontdekt.
Treedt er een zeldzame bijwerking op of gaat er iets mis met de kwaliteit van een medicijn of vaccin? Dan beoordeelt het FAGG dit en neemt ze actie waar nodig. Bijvoorbeeld door de bijsluiter aan te passen of zorgverleners te waarschuwen. In het uiterste geval wordt het medicijn of vaccin van de markt gehaald.
De snelheid van ontwikkeling van de COVID-19 vaccins wordt vooral bepaald door de mate waarin alle activiteiten voorrang hebben gekregen: vanaf de ontwikkeling, tot de adviezen van de Ethische Commissie of regelgevende overheden, en tot de uitvoering van de vaccinatiestudies in de onderzoekscentra in de verschillende landen. Door telkens voorrang te geven aan de COVID-19 studies worden er heel wat jaren gewonnen, zonder daarom de kwaliteit van de studies of de veiligheid van de vaccins in het gedrang te brengen.
Alle regelgevende beslissingen met betrekking tot de toelating van vaccins worden onderbouwd door grondige tests, die voldoende robuuste gegevens opleveren om de patiëntveiligheid, de kwaliteit en de doeltreffendheid van het vaccin te waarborgen. Dat is nu niet anders. De wetenschappelijke deskundigen die vaccins evalueren, kijken altijd heel zorgvuldig naar de voordelen en eventuele risico's, met name omdat vaccins aan gezonde mensen worden toegediend. Elk lot vaccins wordt ook voortdurend gecontroleerd om ervoor te zorgen dat het veilig en doeltreffend blijft.
Virussen muteren constant. Dat wil zeggen dat een deel van het genetische materiaal in het virus verandert. Dat gebeurt aan verschillende snelheden voor verschillende virussen. Mutaties hebben niet noodzakelijkerwijs een invloed op hoe goed het vaccin tegen het virus werkt. Voor de variant bijvoorbeeld die in het Verenigd Koninkrijk momenteel ernstige proporties aanneemt en zich ondertussen ook al in heel wat andere landen verspreidt, tonen de eerste gegevens met de vaccins van Pfizer, Moderna, AstraZeneca en Janssen dat de vaccin-geïnduceerde antistoffen de variant kunnen neutraliseren. Voor de Zuid-Afrikaanse variant scoren de 4 vaccins minder wat betreft werkzaamheid. Dit wordt verder onderzocht.
Sommige vaccins blijven vele jaren na hun ontwikkeling werkzaam en bieden langdurige bescherming, zoals vaccins tegen mazelen of rubella. Aan de andere kant veranderen virusstammen voor ziekten zoals griep zo vaak en in die mate dat de vaccinsamenstelling jaarlijks moet worden bijgewerkt om werkzaam te zijn.
De wetenschappelijke gemeenschap en toezichthouders zullen controleren of het coronavirus in de loop van de tijd verandert en of de vaccins mensen kunnen beschermen tegen infectie met nieuwe varianten.
Een vaccin wordt alleen goedgekeurd als de kwaliteit, de doeltreffendheid én de veiligheid voldoende zijn aangetoond. Daarom zijn de klinische studies zo belangrijk. In de laatste fase (fase 3) wordt het vaccin op grote groepen mensen getest, vaak op tienduizenden mensen. Bij het coronavaccin zijn dit er zelfs veel meer dan bij andere vaccins, zo tussen de 20.000 en 60.000 mensen (waarvan de helft het kandidaat-vaccin krijgt en de andere helft een placebo). Dankzij die studies zien we of én welke mogelijke bijwerkingen er kunnen optreden. De meeste bijwerkingen worden binnen 6 weken na vaccinatie zichtbaar. Die worden dan tijdens de klinische studies opgepikt.
De kans op ernstige bijwerkingen nadat het vaccin is goedgekeurd, is dus klein. Toch kunnen we het nooit helemaal uitsluiten. Dit geldt niet alleen voor het coronavaccin, maar voor alle vaccins en medicijnen. Daarom houden we, ook na goedkeuring, het vaccin goed in de gaten. Voor het coronavaccin is er zelfs een speciaal bewakingssysteem opgezet om de veiligheid van de coronavaccins in de gaten te houden. Zo kunnen we snel ingrijpen als dit nodig is.
Bovendien zijn verschillende producenten vertrokken van bestaande constructies voor het maken van hun vaccin, waar we al lange termijn ervaring mee hebben. Dat geldt zowel voor de adeno-gebaseerde vaccins als voor de mRNA-vaccins.
We passen hier de algemene regel toe van de vaccinaties met niet-levende vaccins gezien alle beschikbare COVID-vaccins momenteel niet-levende vaccins zijn. Het COVID-19-vaccin kan toegediend worden 2 weken voor of 2 weken na een ander vaccin. Als dat interval van 14 dagen per ongeluk niet gerespecteerd wordt en korter zou zijn, blijven de toegediende vaccins geldig en hoeven we geen nieuwe vaccinatie uit te voeren. Het respecteren van het interval van 14 dagen laat toe om eventuele bijwerkingen aan het correcte vaccin toe te schrijven.
Neen. Dat is ook niet nodig, want geen enkele aandoening geeft een verhoogde kans op bijwerkingen of vormt een reden om niet gevaccineerd te worden (behalve voor ernstige allergie). Dat geldt voor alle coronavaccins.
Ook voor mensen die een kankerbehandeling ondergaan, is er geen voorkeur voor een bepaald vaccin. Het gaat telkens om niet-levende vaccins met een hoge werkzaamheid tegen ernstige vormen van COVID-19 en tegen hospitalisatie door COVID-19, vanaf 3 weken na de eerste prik.
Het enige waarmee rekening gehouden wordt, zijn eventuele ernstige allergische reacties op niet-COVID-19-gerelateerde vaccinaties in het verleden of gekende allergische reacties op bepaalde bestanddelen van de coronavaccins. Het feit dat men in de vaccinatiecentra vraagt of je bloedverdunners neemt, heeft alleen te maken met de nodige duur van drukken op de plaats van de prik om nabloeden te vermijden.
Voor zwangere vrouwen is een mRNA-vaccin aangewezen. Dat wordt automatisch doorgegeven wanneer de huisarts een zwangere vrouw doorgeeft voor prioritaire vaccinatie.
Neen. In België is alleen vaccinatie tegen polio verplicht. Alle andere vaccinaties zijn sterk aanbevolen. Dat is voor COVID-19 niet anders. Je kiest dus zelf of je je laat vaccineren tegen het coronavirus. Maar als minstens 70% à 80% van de mensen zich laat vaccineren, kan het coronavirus zich niet meer verspreiden. Een vaccinatie beschermt dus niet alleen jezelf, maar ook de mensen om je heen.
Ja, de vaccinatie tegen COVID-19 is gratis.
Als er om medische redenen een huisbezoek nodig is voor de vaccinatie kan je huisarts een huisbezoek aanrekenen, als hij of zij op geen andere manier vergoedingen ontvangt voor de geïnvesteerde tijd.
Je krijgt, als het zo ver is, een persoonlijke uitnodiging om je te laten vaccineren. Via sms, brief of mail. Daarbij krijg je de optie om de afspraak te maken of verplaatsen, of de uitnodiging te weigeren. Op die uitnodiging staat ook in welk vaccinatiecentrum je inenting zal plaatsvinden. En wanneer je daar niet kan geraken om gegronde redenen, zal de gemeente vervoer organiseren per taxistop of mindermobielencentrale. Er zijn ook mobiele ploegen die thuis vaccineren.
Je wordt gevaccineerd in een vaccinatiecentrum in jouw buurt op een afstand van 10 à 15 minuten rijden van je woonplaats. In jouw uitnodigingsbrief staat in welk vaccinatiecentrum je wordt verwacht.
Je vindt hier een overzicht met de locaties van de vaccinatiecentra.
Ben je jonger dan 41 jaar en heb je een uitnodiging gekregen voor vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin, dan wordt je afspraak geannuleerd. Je moet zelf niks ondernemen. Je zal snel een nieuwe uitnodiging ontvangen voor een ander vaccin.
De Vlaamse overheid stuurt geen uitnodigingen meer voor vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin naar wie jonger is dan 41 jaar. Mensen die al een uitnodiging ontvingen, krijgen een nieuwe uitnodiging voor een ander vaccin. Maar als je ervoor kiest om toch een AstraZeneca-vaccin te krijgen, kan dat.
Ben je 41 jaar of ouder, dan verandert er niets en krijg je het vaccin van AstraZeneca toegediend. Het Europees Geneesmiddelenagentschap geeft aan dat de voordelen van vaccinatie veel meer opwegen dan de risico’s.
We adviseren om je tweede dosis van AstraZeneca te laten toedienen, ook als je jonger bent dan 41 jaar. Voor een optimale bescherming zijn immers 2 dosissen nodig. Het risico op bijwerkingen is veel kleiner dan het voordeel dat je uit deze tweede dosis haalt.
Onderzoek uit het Verenigd Koninkrijk geeft ook aan dat wie bij de eerste vaccinatie geen zeldzame bijwerking krijgt, dit ook niet bij de tweede vaccinatie krijgt. Bovendien tonen de onderzoeken van AstraZeneca aan dat bijwerkingen zoals hoofdpijn en koorts minder vaak voorkomen bij de tweede prik.
Vaccinatiecentra kunnen mensen oproepen wanneer op het einde van de vaccinatiedag blijkt dat er klaargemaakte vaccinatiespuitjes over zijn (bv. door mensen die niet zijn komen opdagen). Via QVAX kan je je online inschrijven op een elektronische reservelijst voor vaccinatie in het centrum in je buurt. Je kan er aangeven op welke momenten je beschikbaar bent om snel te worden opgeroepen.
Ontdek hier welke vaccinatiecentra al werken met QVAX.
De vaccinatiecentra die niet met QVAX werken, staan zelf in voor het aanleggen van reservelijsten. Neem rechtstreeks contact op met het vaccinatiecentrum als je op hun reservelijst wil gezet worden.
We doen er alles aan om elk beschikbaar vaccin zo snel mogelijk toe te dienen. Toch zijn er continu vaccins die al geleverd zijn, maar nog niet toegediend. Ze lijken 'op voorraad' te zitten. Waarom zijn dan nog niet alle geleverde vaccins gebruikt?
- Er is een minimale doorlooptijd tussen het moment dat een vaccin wordt aangekondigd, in ons land arriveert en dat het kan worden toegediend aan een persoon
- Elk vaccin dat binnenkomt, wordt meteen ingezet: de doorlooptijd begint tot toediening. Ondertussen komen er nieuwe vaccins binnen, die dezelfde weg afleggen.
De weg van het vaccin naar een vaccinatiecentrum en de arm van persoon vind je hier, samen met de standaard doorlooptijd van elk type vaccin.
Bij een vaccin-doeltreffendheid van 90% moet minstens 70% van de Belgen zich laten vaccineren om groepsimmuniteit te bereiken. Eenvoudig uitgelegd betekent ‘groepsimmuniteit’ dat een voldoende grote groep mensen weerstand opbouwt tegen een virus. Zo krijgt het virus het een pak lastiger om zich verder te verspreiden. Elke persoon met immuniteit werpt als het ware een dam op tegen het virus.
Omdat het virus een reproductiecijfer heeft van ongeveer 2.5 (als er geen maatregelen worden getroffen) berekent men de noodzakelijke groepsimmuniteit op 60-70%. Dat wil zeggen dat minstens 60-70% van de algemene bevolking bescherming moet hebben tegen COVID-19. Met een vaccin-doeltreffendheid van 90%, willen we dat minstens 70% van de algemene bevolking zich laat inenten, zo komen we aan 63% bescherming. Met een vaccin met een lagere werkzaamheid moeten we een nog hogere vaccinatiegraad bereiken.
Dit percentage van minstens 70% kan toenemen naar 80-85% afhankelijk van de werkzaamheid van de gebruikte vaccins en de besmettelijkheid van de nieuwe varianten.
Nee, je hoeft niet getest te worden op virus (PCR) of antistoffen voor de vaccinatie. Ook als je besmet bent zonder dat je het weet, kan het vaccin veilig toegediend worden. Na vaccinatie worden de antistoffen ook niet gemeten. Momenteel is immers nog niet gekend hoeveel antistoffen we nodig hebben om beschermd te zijn.
Probeer er eerst alles aan te doen om wel naar het vaccinatiecentrum te komen, dat zal altijd de snelste weg zijn om gevaccineerd te worden. Je kan je laten vergezellen door iemand die je helpt of bellen naar het vaccinatiecentrum voor een vervoersoplossing.
Wie echt niet in het vaccinatiecentrum geraakt, kan thuis gevaccineerd worden. Dit kan enkel als je door gezondheidsproblemen niet naar het vaccinatiecentrum kan komen. Je huisarts zal beoordelen of jij thuis gevaccineerd moet worden en dat in overleg met jou organiseren.
Vaccinatie is heel sterk aanbevolen, maar niet verplicht. Als je nu niet ingaat op je uitnodiging voor prioritaire vaccinatie, word je opnieuw uitgenodigd volgens leeftijd met de brede bevolking. Als je de vaccinatie weigert, word je niet opnieuw uitgenodigd.
Neen, elk vaccinatiecentrum staat in voor de vaccinatie van de mensen in een aantal gemeentes. De gemeente waar je woont, bepaalt in welk vaccinatiecentrum je gevaccineerd wordt. Wisselen is niet mogelijk, dat zou voor te grote logistieke en operationele problemen zorgen bij het uitnodigen van mensen en het beheren van de voorraad van nodige vaccins in elk centrum.
Dat is geen reden voor een prioritaire vaccinatie. Ook niet als je voor je werk of voor je studies moet reizen.
- Check je uitnodigingsbrief online via Mijn Burgerprofiel.
- Neem contact op met je vaccinatiecentrum. Dat is gekoppeld aan je postcode. Elk vaccinatiecentrum heeft een callcenter om dergelijke problemen op te lossen. Je kan het adres en telefoonnummer van jouw vaccinatiecentrum terugvinden in Mijn Burgerprofiel.
Het vaccinatiecentrum waar je gevaccineerd zal worden, wordt bepaald aan de hand van jouw domicilieadres. Afhankelijk van de snelheid waarmee de lokale besturen jouw domiciliewijziging doorvoeren en de timing van jouw vaccinatie zal je ofwel in het vaccinatiecentrum van jouw oorspronkelijke woonplaats gevaccineerd worden, ofwel in het vaccinatiecentrum van jouw nieuwe woonplaats. Krijg je 2 prikken, dan worden die altijd in hetzelfde vaccinatiecentrum gegeven, ook al wijzigt jouw domicilie-adres in tussentijd.
Wil je als vrijwilliger-zorgverlener helpen in een vaccinatiecentrum? Ook studenten en gepensioneerden zijn meer dan welkom! Schrijf je in op de verschillende platformen waar men op zoek gaat naar vrijwilligers of tijdelijke werkkrachten:
- www.helpdehelpers.be: specifiek voor mensen met (para)medische achtergrond, zowel inzet als vrijwilliger als tijdelijke werkkracht
- crisisvrijwilligers.rodekruis.be: vrijwilligers bij het Rode Kruis
- www.vdab.be/helpindezorg: vacatures voor de zorg, vooral niet-medische profielen
Heel wat vaccinatiecentra hebben ook lokale kanalen en websites om vrijwilligers te rekruteren. De vaccinatiecentra kiezen uiteraard zelf op welke vrijwilligers zij een beroep doen.
Ja. Dat kan door maximaal 1 persoon. Meld dat bij aankomst meteen aan de stewards van het vaccinatiecentrum.
De persoon die je begeleidt moet strikte regels volgen. Merken de stewards dat de begeleiding niet echt nodig is, dan kunnen zij de begeleider weigeren.
Heb je begeleiding van een mantelzorger met een officieel attest, dan krijgt die een aanwezigheidsattest. De mantelzorger wordt niet op hetzelfde moment gevaccineerd. Hij of zij moet zijn/haar beurt afwachten.
De vaccinatiecentra hebben geen medische gegevens en kennen bijgevolg je aandoening niet. Je vaccinatie gebeurt terwijl ook andere prioritaire groepen (bv. zorgpersoneel, politie,…) hun vaccin krijgen. Vermits medische aandoeningen of een bepaalde gezondheidstoestand (behalve bepaalde allergieën) geen contra-indicatie vormen voor de vaccinatie, komt iedereen in aanmerking voor vaccinatie.
Zit je met medische twijfels, bespreek die dan voor je bezoek aan het vaccinatiecentrum met je huisarts. In het vaccinatiecentrum stellen verpleegkundigen je standaard een aantal vragen. Als blijkt dat er nog medische zaken moeten worden uitgeklaard, kom je via een andere wachtrij bij medisch opgeleid personeel. In het centrum is er zowel een arts als een apotheker aanwezig. Voel je je niet zeker, breng dan bijvoorbeeld je medicatieschema mee.
Neen, het vaccin is strikt persoonlijk. Je identiteit wordt gecontroleerd en alles wordt in het werk gesteld om eventuele identiteitswissel te voorkomen. Bovendien wordt het vaccin geregistreerd in de vaccinatieregistratie op jouw naam en komt het zo in je persoonlijk dossier. Via Myhealthviewer.be kun je dat online zien en ook een attest afdrukken als je ergens moet bewijzen dat je gevaccineerd bent. Dat heb je nodig als je eventuele nevenwerkingen van het vaccin wilt signaleren bij het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten.
Net zoals bij andere vaccinaties moet voor een persoon die wilsonbekwaam is de toestemming worden gevraagd bij één van de volgende personen:
- de houder van een zorgvolmacht
- de wettelijk vertegenwoordiger (als de houder van een zorgvolmacht niet beschikbaar is)
- de behandelende huisarts (indien geen van bovenstaande beschikbaar)
- de coördinerend en raadgevend arts (indien geen van bovenstaande beschikbaar).
De beslissing van de bewoner of de vertegenwoordiger wordt in het zorgdossier van de bewoner genoteerd, samen met de datum en de wijze waarop de toestemming werd verleend. Alleen als niet met zekerheid een mondelinge toestemming van een bevoegd persoon genoteerd kan worden in het zorgdossier (bv. bij onenigheid in de familie), is het aan te raden om de toestemming schriftelijk te documenteren.
Sommige vaccins beschermen je je hele leven lang, andere moet je om de zoveel jaar opnieuw herhalen. Hoe lang de coronavaccins je precies beschermen, is nog niet gekend. Momenteel wordt de beschermingsduur verder opgevolgd in de klinische studies van gevaccineerde vrijwilligers.
De kans is klein, maar het kan gebeuren dat je zelfs na vaccinatie toch nog COVID-19-positief wordt. Dat zit zo:
- Het duurt 10 tot 14 dagen na de eerste vaccinatie vooraleer je lichaam antistoffen ontwikkelt en de bescherming goed begint te werken. Als je dus in die periode blootgesteld wordt aan het virus, is je afweer nog niet voldoende gestimuleerd door het vaccin en kan je nog besmet raken.
- Net zoals andere vaccins biedt het COVID-19-vaccin geen 100% bescherming, ook niet na 2 dosissen. De Pfizer-BioNTech en Moderna vaccins bieden na volledige vaccinatie 94 à 95% bescherming tegen een milde vorm van infectie. AstraZeneca biedt iets meer dan 80% bescherming tegen een milde vorm van infectie (bij de tweede dosis op 12 weken).
- Omdat we niet nagaan of je op het moment van vaccinatie drager bent van het virus, kan het zijn dat je al besmet was op moment van de vaccinatie en kort na de eerste vaccinatie COVID-19 positief wordt en eventueel ziek wordt. Dat komt dan omdat je op het moment van de vaccinatie nog in incubatietijd was.
Het blijft dus belangrijk om ook na vaccinatie de veiligheidsmaatregelen te blijven volgen.
Uit de resultaten van de fase 3-studies blijkt dat de COVID-19-vaccins beschermen tegen een infectie (bevestigd door een PCR-test) en tegen ziekte en verwikkelingen (hospitalisaties, overlijden). Op basis van dierproeven bij apen gaan we ervan uit dat de vaccinatie het aantal dagen dat iemand besmettelijk is sterk inkort. Bovendien zal er - door in te spelen op klachten zoals niezen en hoesten - ook op die manier effect zijn op transmissie.
Ondertussen zijn de eerste gegevens beschikbaar die erop wijzen dat als je gevaccineerd bent en met het virus in contact komt, de virale lading met een factor 4 verminderd wordt, en dit 2 weken na je eerste vaccindosis. Dat wil zeggen dat de vaccinatie effect heeft op de besmettelijkheid. Dit wordt nu verder onderzocht.
Ja, ook nadat je gevaccineerd bent, is het belangrijk om de coronamaatregelen te blijven opvolgen. Pas als meer dan 70 à 80% van de bevolking is gevaccineerd, zullen we weer controle hebben over het virus en de verspreiding ervan. Als de druk op het gezondheidszorgsysteem vermindert, zullen een aantal versoepelingen mogelijk zijn. Maar momenteel moet je dus de coronamaatregelen blijven volgen, zowel voor je eigen veiligheid als die van de anderen.
Neen, het vaccin zelf zorgt ervoor dat je immuunsysteem gestimuleerd wordt en bereidt je lichaam voor om een bepaalde kiem te herkennen en zich tegen die kiem of infectieziekte te verdedigen. Als je dan later met het virus besmet raakt, herkent je immuunsysteem het virus en, omdat het al voorbereid is om het virus aan te vallen, beschermt het je tegen dat virus, bv. COVID-19. Het vaccin brengt dus geen levend afgezwakt virus binnen en maakt je dus niet besmettelijk. Je zal door vaccinatie ook geen positieve PCR-test afleggen.
Momenteel zijn er geen afspraken rond de noodzaak om een vaccinatiebewijs te hebben om bepaalde activiteiten uit te voeren, zoals reizen.
Je kan via mijngezondheid.be steeds je vaccinatiegegevens nakijken. Ook die van de COVID-19- vaccinatie. Je kan dit document afprinten, maar dit heeft niet de officiële waarde van een vaccinatiebewijs. Er wordt momenteel binnen Europa bekeken hoe zo’n vaccinatie-attest voor COVID-19 er moet uitzien en hoe je dit kan krijgen. Van zodra dit duidelijk is, wordt dit gecommuniceerd. Mogelijks is een afdruk van mijngezondheid.be voorlopig voldoende voor jouw werkgever, maar niet voor een verplaatsing naar het buitenland.